طهارت (فقه)طهارت مقابل نجاست است. ۱ - معانی لغوی طهارتطهارت در لغت به معنای پاکی، پاکیزگی و نظافت آمده است. ۲ - معنای طهارت در عرف شرعلیکن در عرف شرع معنایی خاص که مناسب با معنای لغوی می‌باشد پیدا کرده است. گروهی از فقها به ثبوت حقیقت شرعی برای واژه یاد شده تصریح کرده‌اند؛ لیکن در چیستی معنای شرعی آن از جهات گوناگون اختلاف شده است. ۳ - دو قول در معنای عرف شرع طهارتاختلاف نخست در این است که آیا طهارت در عرف شرع، طهارت از حدث و طهارت از خبث هر دو را در بر می‌گیرد یا به طهارت از حدث اختصاص دارد؟ مشهور قول دوم است. [۳]
غایة المرام، ج۱، ص۴۳.
بنابر این قول، ازاله نجاست از لباس یا بدن در عرف شرع طهارت به شمار نمی‌رود؛ هرچند به معنای لغوی یا به اطلاق مجازی بر آن اطلاق می‌شود.در مقابل، برخی طهارت شرعی را شامل هر دو دسته دانسته و آن را به دو قسم؛ طهارت از حدث و طهارت از خبث تقسیم کرده‌اند. بنابر این، اطلاق طهارت بر ازاله نجاست، همچون اطلاق آن بر رافع حدث، حقیقی خواهد بود نه مجازی؛ چه اطلاق آن بر ازاله نجاست از باب اشتراک لفظی باشد یا معنوی. [۱۲]
المعالم الزلفی، ص۱۲۰.
۴ - منشأ اختلاف دو قول در معنای طهارتبنابر قول به اختصاص، در تعریف طهارت اختلاف کرده‌اند. منشأ اختلاف این است که آیا طهارت تنها بر وضو، غسل و تیمّمی اطلاق می‌گردد که سبب اباحه دخول در نماز می‌شود یا مطلقا بر آن سه اطلاق می‌شود؛ چه موجب اباحه بشود یا نشود، مانند وضوی زن حایض و کسی که با داشتن وضو، دوباره وضو می‌گیرد. گروهی گفته‌اند: طهارت در شرع عبارت است از وضو، غسل و تیمّم که سبب اباحه دخول در نماز می‌شود. گروهی طهارت را به استعمال طَهور (آب یا خاک) مشروط به نیّت به گونه‌ای که صلاحیت تأثیر در اباحه عبادت داشته باشد تعریف کرده‌اند. [۱۹]
التنقیح الرائع، ج۱، ص۳۲.
بنابر دو تعریف یاد شده، وضوی حایض، وضوی مجدد، غسلهای مستحب بنابر قول به عدم حصول اباحه دخول در عبادت به سبب آنها و وضوی جنب و تیمّم به نیّت خوابیدن و مانند آن، مصداق طهارت نخواهد بود و طهارت شامل آنها نمی‌شود؛ زیرا هیچ یک از آنها موجب اباحه دخول در نماز نمی‌شود؛ لیکن اگر طهارت عبارت باشد از وضو، غسل و تیمّمی که تأثیرگذار در عبادت است؛ چه از جهت اباحه دخول در نماز و چه از جهت حصول کمال، شامل وضوی مجدد نیز می‌شود؛ زیرا چنین وضویی موجب کمال طهارت می‌گردد و اگر طهارت عبارت باشد از مطلق وضو، غسل و تیمّم، همه مصادیق یاد شده را در بر می‌گیرد. ۵ - طهارت از بابهای مهم فقهموضوع مقاله، طهارت به معنای اعم است که شامل طهارت از حدث و طهارت از خبث می‌شود. طهارت عنوان بابی مستقل از بابهای مهم و مفصل فقهی است که از احکام آن به تفصیل در این باب سخن گفته‌اند. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۲۳۵، برگرفته از مقاله «طهارت». |